Şeytan Ayrıntıda Gizlidir: İstatistiksel Arbitraj Stratejisi

NASA, Mars gezegeninin keşfinde önemli bir rol oynayacağını düşündüğü “Mars Climate Orbiter” uydusunu 1998 yılının Aralık ayında uzaya gönderir. Uydunun bir görevi Mars’ın iklim ve hava koşullarını incelemek, diğeri ise kendisinden 23 gün sonra gönderilen ve Mars’a iniş yapacak olan uzay aracı ile dünya arasındaki iletişimi sağlamaktır.

10 ay süren ve 669 milyon kilometre yol kat edilen yolculuğunun sonunda uydu, Eylül 1999’da hedefine yaklaşır. Gezegenin etrafındaki nihai yörüngesine oturtacak komutlar gönderilir ancak uyduyla olan bağlantı kesilir ve uydu kaybolur. Takip eden 2 gün boyunca bağlantı kurulmaya çalışılsa da başarısız olunur.

***

İstatistiksel arbitraj, finansal varlıklar arasındaki kısa vadeli fiyat farklılıklarından yararlanmak için istatistiksel modellere dayanan niceliksel bir stratejidir. Geleneksel arbitrajdan farklı olarak, riskin düşük olduğu kar fırsatlarını hedefler ve olasılık temelli çalışır.

Piyasanın genel yönünden bağımsız olarak varlıkların fiyat farklılıklarını yakalamak için hem uzun hem de kısa pozisyonlar almayı içeren bu strateji, piyasa nötr bir portföy yaratır. Bir başka ifadeyle piyasanın genel yönünden değil, varlıkların birbirine göre fiyat değişimlerinden faydalanılır.

Temel ilkelerinden biri olan ortalamaya dönüş (mean reversion), varlık fiyatlarının tarihsel ortalamalarına geri döneceği varsayımına dayanır. Fiyat sapmaları gerçekleştiğinde, korelasyonlu varlıklar arasındaki ilişkinin yeniden dengeleneceği öngörülür ve bu da kar elde etme fırsatı yaratır.

Bir diğeri ikili işlemler (pair trade) olan stratejide ise iki yüksek korelasyonlu varlık seçilip fiyatları önemli ölçüde farklılaştığında bir varlıkta kısa, diğerinde uzun pozisyon alınır. Fiyatların zamanla tekrar yakınsaması beklenir ve böylece kar elde edilir.

İstatistiksel arbitraj, çoklu varlık (multi-asset) şeklinde de genişletilebilir. Emtialar, para birimleri veya faiz oranı vadeli işlemleri gibi birden fazla enstrümandaki göreceli fiyat hareketlerinden yararlanmaya çalışan, birbiriyle ilişkili varlıklardan oluşan bir portföy oluşturulabilir.

Likiditenin yüksek olduğu piyasalarda daha etkili olan istatistiksel arbitraj stratejilerinde teknolojinin rolünden de bahsetmek gerekiyor. 

İleri düzey algoritmalar sayesinde işlemler hızla gerçekleştirilerek fiyat farklılıklarından yararlanılabilmektedir. Makine öğrenimi, varlıklar arasındaki doğrusal olmayan ilişkileri tespit etmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Büyük veri analitiği, yatırımcıların sosyal medya duyarlılığı, haber akışları ve uydu görüntüleri gibi alternatif veri kaynaklarını analiz etmelerine olanak tanıyarak istatistiksel arbitraj için yeni ufuklar açmıştır.

İstatistiksel arbitraj stratejileri, basit görünebilir, ancak başarılı olmak için modelleri sürekli kalibre etmek gerekir. Girdilerde, varsayımlarda veya istatistiksel ölçümlerdeki küçük hatalar, kârlılık üzerinde büyük etkilere sahip olabilir veya kayıplara yol açabilir. İşlem maliyetleri, gecikme süresi veya piyasa likiditesi gibi ayrıntılar göz ardı edilirse başarısızlık kaçınılmazdır. Küçük uygulama sorunları, kârı azaltabilir veya istenmeyen riskleri tetikleyebilir. 

***

NASA’ya 327 milyon dolara mal olan “Mars Climate Orbiter” fiyaskosunda şeytanın hangi ayrıntının arkasına saklandığını merak etmiş olabilirsiniz.

Kazanın sebebi araştırıldığında bunun uyduyu kontrol eden ve birbiriyle entegre çalışan iki uygulama arasında iletilen değerlerin birimi ile ilgili olduğu anlaşılır. Zira biri metrik sistemle, diğeri İngiliz sistemiyle çalışmaktadır,

NASA’nın yazılımı libre (pound) cinsinden gelen sayıları Newton biriminde varsayarak işlem yaptığından, uydunun iticileri için gereken kuvvet değerleri yanlış hesaplanır. Bu hata, uzay aracının gezegenin atmosferine düşük bir irtifada girmesine ve sonrasında da büyük ihtimalle atmosfer sürtünmesinden dolayı yanarak parçalanmasına neden olur.

Yaşanan olay, NASA’yı her şeyi yeniden gözden geçirmeye, sistemlerini ve süreçlerini düzeltmeye iter.

Sonuç olarak ayrıntılar önemlidir. Onun ardına gizleneni göz ardı etmek başarısızlığa yol açarken, dikkat ederek ilerlemek yeni fırsatlara kapı aralar. Birinde gaibe giden bir uydunun arkasından bakakalırsınız, birinde piyasa verimsizliklerinden etkili bir şekilde fayda sağlarsınız.

Ali Orhan Yalcinkaya, PhD 

-----------------------------------------------------

BV Portföy Yönetimi A.Ş.’nin yönettiği İstatistiksel Arbitraj Serbest (TL) Fonu (BVZ) kullanmakta olduğu çeşitli yapay zekâ algoritmaları ile piyasalarda oluşan yatırımcı hareketlerini takip ederek sahip olduğu yüksek hızda işlem yapma teknolojisi ile spot ve vadeli piyasalarda oluşan arbitraj fırsatlarını değerlendirerek mevduatın üstünde getiri getirmeyi hedeflemektedir.

Fon gün sonunda açık pozisyon taşımadığı için spot ve vadeli piyasalardaki fiyat risklerini minimize ederken, kısa vadede mevduat üstünde getiri elde etmek isteyen tüm yatırımcılar için uygundur.

Portföyünüzü doğru şekilde çeşitlendirmek, BV Portföy'ün yatırım fonları hakkında daha fazla bilgi almak ve size en uygun fonları belirlemek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Yatırımlarınızı güvenle yönetmenin, portföyünüzü çeşitlendirmenin ve riskleri minimize etmenin en etkili yolu, BV Portföy'ün uzmanlığı ile mümkün.

• Daha fazla bilgi için bize her zaman ulaşabilirsiniz; www.bvportfoy.com
• Yatırım yapmak için bizimle iletişime geçin: fonal@bvportfoy.com